Kun je rouw verwerken?

Rouw verwerken, hoe doe je dat?

Het woord verwerken insinueert dat het rouwen -of misschien wel het missen- op een dag klaar is, dat het af is, dat het weg is. Dat is direct ook de weerstand die het woordje verwerken bij mensen oproept, want rouwen is een flinke klus. Een overlijden is niet iets dat je 'zomaar even' verwerkt. Een rouwproces vraagt tijd, veel tijd. En het ontbreekt in een rouwproces vaak aan een duidelijk eindpunt. Want is rouw op een dag klaar of af? Wat heb je dan precies verwerkt? Is het een punt waar je naar toewerkt? En hoe doe je dat dan precies? Of zijn dat de verkeerde vragen?

Rouwen heeft in mijn ogen zeker met verwerken te maken. Je gaat door een hoop pijn en verdriet heen en ontdekt het hele scala aan emoties dat zich bij rouw aandient. Door stapje voor stapje door dit rouwproces heen te gaan, is er wel sprake van een verandering. Je pakt steeds kleine beetjes verdriet, pijn of gemis en gaat daarmee aan de slag, verwerkt die kleine stukjes stap voor stap. Ook al voelt dat in het grote geheel niet altijd zo.

Wat is rouw verwerken?

En dat is waarom ik het woord rouwverwerking niet zomaar over de schutting wil gooien. Dat voelt als het kind met het badwater weggooien. Bij het verwerken van die kleine stukjes rouw gebeurt er  wel degelijk iets. Niet voor niets is de term rouwarbeid bedacht. Steeds als je zo'n stukje van je rouw aankijkt, ben je actief aan het werk. Dan doe je iets met dat stukje pijn, verdriet, boosheid, gemis. Ik noem dat doorleven en doorvoelen.

Je voelt al die kanten van dat stukje missen, je voelt de pijn, het verdriet, de boosheid, de frustratie, de angst, en laat dat gevoel toe. Op dat moment ben je aan het werk en aan het 'verwerken'. Door al die stukjes emotie toe te laten, door ze in alle hevigheid te voelen, verdwijnt er een heel klein beetje lading van je rouw. Denk maar eens aan een computer die aan het defragmenteren is, die kleine stukjes opruimt of op de goede plek zet. Dat is verwerken. Stukje bij beetje ontstaat er ruimte voor leven en ontstaat er balans tussen rouwen en leven.

Rouw verwerken of verweven

In het programma Schrijf je Rouw lees je steeds de term rouw verweven. Niet alleen omdat het woord wat zachter voelt, maar juist omdat het in mijn ogen beter weergeeft wat er gebeurt. Het gecompliceerde aan het woord verwerken is dat er een verwachting aanhangt van een moment waarop het klaar is. Dat is bij rouw wat ingewikkeld. Want wanneer is dat moment? Heb je je rouw verwerkt op het moment dat je geen verdriet meer hebt, op het moment dat je nooit meer mist? Wat is precies die eindstreep waar je met verwerken naar toewerkt? 

Rouw verweven geeft het rouwproces daarom zo mooi weer. Je verweeft de rouw in je leven. Het vindt zijn weg en raakt steeds verder verweven met je leven. Al die losse draden van verdriet en gemis verweef je in je leven. Het is dus niet op een dag weg, klaar, ingepakt, opgeruimd. Alle draden zijn terug te vinden. Wel zul je na verloop van tijd zover in je rouwproces, in je weefproces, zijn, dat er niet zoveel losse eindjes meer zijn. Dat je de draden grotendeels verweven hebt, dat je al die stukjes verdriet en missen opgenomen hebt in je leven. Zo nu en dan raakt er een draadje los en voel je weer de pijn van het missen, of is er weer even dat verdriet. En tegelijk is de persoon die je mist helemaal opgegaan in jouw leven, met jouw verweven, zichtbaar door jou. Dan hoef je niet meer bang te zijn om te vergeten of verliezen, je hebt jouw geliefde volledig in jouw leven verweven.

Wanneer is rouw verwerkt?

Maar wanneer is dat moment dan? Wanneer kun je spreken van een rouwproces dat klaar of af is? Oftewel: wanneer heb je rouw verwerkt? Hier zit de pijn. Misschien verwacht je omgeving van je dat het op een dag klaar is, terwijl jij dat helemaal niet zo beleeft en ervaart. En dat hoeft ook niet. Ga door met verweven, met je verdriet en gemis langzaam een plek laten vinden in je leven.

Gek genoeg betrap ik mezelf nu af en toe op de uitspraak dat ik de rouw grotendeels verwerkt heb. Ja, verwerkt. Die term die ik in de beginjaren vervloekte. Waarom gebruik ik dat woord nu wel? Voor mij heeft het te maken met het accepteren van het onvermijdelijke feit. Het is nu eenmaal zo. Dit is hoe het leven kan gaan. Ook kinderen kunnen overlijden. Tegen dat feit aan blijven schoppen, helpt mij niet om weer van het leven te genieten. 

Er is een nieuwe balans gekomen in mijn leven. Ja, ik mis ons kleine meisje. Ze had erbij moeten zijn. Dat ze ontbreekt geeft op momenten verdriet. Die momenten mogen er zijn. Wel is er een balans gekomen tussen verdriet en leven. Waar net na haar overlijden er sprake was van 95% verdriet en 5% leven, overheerst nu weer het leven; met zo nu en dan verdriet en dat is prima.

Ik heb Aimée verweven in wie ik ben. Dat klinkt gek, maar ik heb mezelf laten veranderen door haar. Ik word niet meer dezelfde persoon als voor zij in ons leven kwam. Dat kan niet en dat hoeft ook niet. Dat wil ik niet. Zij heeft mijn leven veranderd. Door haar heb ik mijn leven veranderd, ben ik andere keuzes gaan maken. En daar ben ik helemaal oké mee. Want juist daardoor is zij dus blijvend aanwezig.

Gevoelsmatig zeg ik dus dat ik de rouw verwerkt heb. Dat betekent niet dat het helemaal af is en je pijn en verdriet nooit meer voelt, dat missen verdwenen is, nee. Het betekent voor mij het vinden van een acceptabele balans gevonden tussen missen en leven. Dat het lukt om ook weer te genieten. En dat je zo nu en dan, of met enige regelmaat, terugdenkt, mist of verdriet voelt. Rouw verwerkt hebben is geen doel op zich. Het is niet een eindpunt. Het is iets dat je op een dag misschien zomaar constateert, na tijdenlang rouw verweven. En dan blijkt de lading van de term verwerken toch wat verdwenen.