Kun je weer gelukkig zijn na verlies?

Januari 2018. In mijn armen ligt het roerloze lichaampje van mijn dochter. In mijn hartstreek een hevige pijn. Zojuist is een deel van mijzelf doodgegaan en ik voel hoe mijn kind letterlijk van me wordt losgescheurd. Een week later draai ik haar mijn rug toe, wanneer we haar kleine babylichaampje achterlaten op de begraafplaats. Stap voor stap loop ik bij haar vandaan. Verder dan een moeder ooit van haar kind verwijderd hoort te zijn. Op het ritme van mijn stappen klinken slechts twee woorden in mijn hoofd. Nooit meer. Nooit meer. Nooit meer. Nooit meer mijn kleine meisje dichtbij. Nooit meer levend. Nooit meer écht gelukkig.

Kun je weer gelukkig zijn na verlies? Kun je weer gelukkig zijn na het overlijden van je kind? Als je mij die vragen in 2018 zou hebben gesteld, zou mijn antwoord kort maar krachtig zijn geweest: nee. Dat bestaat niet. Ik kan niet ooit weer zo gelukkig zijn als ik was vóór zij overleed. Ik was geknakt, gebroken, er was een deel van mij verloren gegaan met haar. Ik voelde me niet langer compleet, zoals compleet zou moeten zijn. 

Gelukkig zonder kind, dat bestaat niet

Ik kon me niet voorstellen dat er ooit een dag zou komen dat ik weer geluk zou voelen. Dat echte geluk, die sprankel, die tinteling, dat gevoel dat je voor een moment volledig in beslag zou nemen. Zorgeloos, liefdevol en blij. Ik kon het me niet voorstellen. Zij zou altijd missen. Het zou nooit meer zo voelen als met haar. Gelukkig zijn zonder kind, dat bestaat niet. 

Niet meer compleet na verlies

Ik schreef er na het overlijden, midden in het rouwproces bovenstaand gedicht over, toen nog onder de naam Taalknutsels. Dit is hoe het voelde. Compleet, maar nooit meer completer. Oké, maar nooit meer net dat beetje beter. Wel sterk, maar nooit meer echt zó krachtig. 

Het gedicht werd regelmatig gedeeld, veel opgeslagen op Pinterest en tot op de dag van vandaag zie ik het voorbijkomen. En nu wringt het. Laatst viel het me op dat ik me niet meer oké voel bij mijn eigen gedicht. Het was mijn waarheid en beleving van toen, midden in de rouw.

"Hier sta ik, gelukkig en heel, en ik schaam me"

Want hier sta ik, drie jaar na het overlijden van mijn dochter, en ik voel me gelukkig. Compleet. Heel. Ook zonder haar. Of eigenlijk nooit zonder haar, want zij zit in alles verweven, zonder dat ik krampachtig vast hoef te houden. 

Hier sta ik, gelukkig en heel, en ik schaam me. Ja, je leest het goed. Ik schaam me. Al tijdenlang wringt het. Ik durf me niet uit te spreken. Ik durf niet te zeggen dat ik gelukkig ben. Want kan dat wel, weer gelukkig zijn na het overlijden van je kind? Mag dat wel? 

De weg naar deze plek toe was niet zonder hobbels. Aimée raakte iets in mij aan, heel diep van binnen. Zij beroerde iets dat nog nooit iemand in mijn leven zo had aangeraakt. Ik weet nog hoe ze in mijn armen lag en ik dacht: ik hoef voor jou helemaal niets te zijn, behalve mijzelf. Daar raakte zij iets essentieels, iets waar ik nu nog met tranen aan terugdenk. Zij liet mij daar voor het eerst zien dat ik goed genoeg was, zonder enige vorm van prestatie, zonder keurslijf, zonder aan regels of iets te voldoen. Ik was goed genoeg omdat ik aanwezig was, mijn liefde voor haar liet stromen en genoot van de momenten samen. 

Leven gaat over aanwezig zijn in het moment

Toen zij overleed, dacht ik dat zíj het was die dat gevoel veroorzaakt had. Door haar had ik me zo compleet gevoeld, door haar was het zo heel geweest, zo vol liefde. Daar zou ik nooit meer komen zonder haar. 

Tot ook dat begon te wringen. Deed ik haar en mijzelf niet tekort? Had zij niet slechts zichtbaar gemaakt wat in ieder mens opgeslagen ligt? Soms misschien diep verborgen? Die enorme schat die zelfliefde heet? Ik ging ernaar op zoek. Schakelde een coach in met wie ik allerlei belemmerende overtuigingen omhoog haalde en overboord kieperde. In de loop der jaren was ik mezelf zoveel wijs gaan maken. Dat ik pas goed genoeg was als... Dat ik het goed deed wanneer... Als ik maar hoge cijfers, als ik maar positieve reacties, als ik maar zoveel kilo minder, als ik maar... Overal stond een prestatie tegenover. En een enorme controledwang. Want alles wat ik kon beïnvloeden, wilde ik beïnvloeden. Ook dat wat ik niet kon beïnvloeden trouwens.

Aimée was niet de persoon die het anders deed. Aimée was het bundeltje liefde dat zichtbaar maakte wat gezien moest worden: zij had geen enkele prestatie nodig, behalve liefdevol aanwezig zijn in het moment, zolang we samen tijd hadden. Dat was waar het leven om draaide. We hadden geen enkele grip. We konden het leven niet beïnvloeden. We konden slechts accepteren dat we bestonden en de ruimte pakken om met elkaar te genieten. En dat was precies waarin ik mezelf in het coachingstraject terugvond. Of eigenlijk vond, voor het eerst durfde ik zelf te voelen dat ik het waard was, simpelweg omdat ik besta. Dat we mogen genieten, simpelweg omdat we zijn.

Je mag weer gelukkig zijn na verlies

Is rouw en verlies dan volledig over? Is missen dan voorbij? Nee. Ik mis de fysieke aanwezigheid van Aimée nog steeds, en er zijn situaties waarin het verdriet voelbaar is. Dat is helemaal oké. Het laat ook zien hoe welkom ze was. Door haar afwezigheid is zij niet minder onderdeel geworden van ons gezin. Ze blijft deel van ons. 

Maar tegelijk voel ik dat ik gelukkig ben. Het is vooral een worsteling geweest om mezelf dat toe te staan. Omdat verwachtingen soms anders zijn. Je bent óf gelukkig óf niet gelukkig. Maar zo werkt het niet. Het leven bestaat niet uit alleen maar geluk of alleen maar ongeluk. Ik ben gelukkig én ik mis haar. Ik ben dankbaar én zo nu en dan verdrietig. Als zij was blijven leven, had ik nu een ander leven gehad. Dus ben ik dankbaar voor mijn bedrijf, geniet ik hoe zij nog zichtbaar is op mijn werkkamer, haar kamer, terwijl ik ook regelmatig stilsta bij hoe het had kunnen zijn. Dat mag naast elkaar bestaan.

Dus kun je weer gelukkig zijn na verlies? Ja. Moet dat? Nee. Mag je weer gelukkig zijn na verlies? Ja. En vanaf nu zal ik dat vaker uitspreken. Om jou de hoop te geven dat het bestaat: een gelukkig leven leiden na verlies.