Betekenis geven aan verlies

Wat is het eerste waar jij aan denkt wanneer je het woord rouw hoort? Waarmee associeer je rouw? Grote kans dat het eerste dat in je opkomt de dood is. En inderdaad, dood en rouw zijn zo'n beetje onlosmakelijk met elkaar verbonden. Net als missen, waar ik in een vorige blog over schreef.

Maar rouw is een reactie op verlies. We verliezen niet alleen door de dood, we verliezen niet alleen mensen. We verliezen zoveel meer. Kijk eens terug naar je leven. Ik weet niet hoeveel tijd jij al op deze aardbol doorbrengt, ik doe dat nu zo'n 35 jaar. In die tijd verlies je. De een sneller en vaker dan de ander, maar er is geen mens dat zonder kleerscheuren, zonder verliezen, oud wordt. 

Verliezen zit in veel. 

• Je gezondheid verliezen door een diagnose die alles voorgoed verandert
• Je werk verliezen door een faillissement of reorganisatie
• Je toekomstdromen verliezen door een onvervulde kinderwens
• Een deel van jezelf, van je identiteit, verliezen na een heftige/traumatische gebeurtenis
• Je droom op moeten geven door omstandigheden
• Je zelfstandigheid verliezen
• Scheiden van je partner
• Contact met je kinderen kwijtraken
• Mensen verliezen: opa's, oma's, ouders, klasgenoten, broers, zussen, partners, kinderen, vrienden, vriendinnen, leraren...

Verliezen komt met veel gezichten. En al die verliezen brengen in meer of mindere mate rouw met zich mee. Dit herkennen en erkennen is al een grote stap naar herstel. We hoeven niets weg te duwen. We hoeven niet te doen alsof het er niet is, alsof het niet zo erg is. 'Gewoon doorgaan hè?' is een credo dat jij je niet eigen hoeft te maken. Ja, je mag doorgaan. Maar je mag ook ruimte maken voor rouw, voor het feit dat het verlies je raakt. 

De verliescirkel van het leven

Maar wanneer verlies je? Je verliest iets, als je ergens aan gehecht bent, als iets of iemand van betekenis is geworden in jouw leven. Rouwen en verliezen is onlosmakelijk verbonden met leven en liefhebben. Hoe meer je liefhebt, hoe meer je hecht, hoe meer je verliest. En tegelijk is júist dat liefhebben en hechten zo belangrijk in ons leven. Want júist liefhebben en hechten leidt tot mooie relaties, tot diepgang, tot intimiteit, tot betekenis.

Misschien heb je ooit van de verliescirkel gehoord. Volg je Schrijf je Rouw, dan kom je deze in het programma sowieso tegen. Hechten, verliezen, rouwen en het leven opnieuw waarderen is een soort circle of life, een cyclus die continu terugkeert in je leven. Soms ongemerkt, bij verliezen die je wel voelt, maar die niet diep ingrijpen in je leven. Soms ook een proces dat alles in je leven volledig overhoop gooit. De verliescirkel (George Kohlrieser) brengt deze cyclus mooi in beeld:

• Contact maken
• Hechten
• Afscheid nemen
• Rouwen
• Betekenis geven
• En opnieuw

Alle verlies begint met contact maken, ontmoeten, verbinden en hechten. Dat is de reden dat je in Schrijf je Rouw start met het thema ontmoeting. Ooit was er dat eerste contact, bewust of onbewust. Dat geldt bij het verlies van een dierbare, maar dus ook bij het verlies van een toekomstdroom, een kinderwens, je scheiding of die baan waar jij zoveel voldoening uithaalt. Ooit ontstond die wens voor een prachtig kindje in je toekomstbeeld. Ooit was er die eerste ontmoeting van de relatie die nu stukgelopen is. Ooit kwam je terecht op deze werkplek, waar nu zo'n deel van je leven ligt. Alles begint bij contact, er waarde aan toekennen en hechten.

En dan is er een afscheid. Omdat iemand die je lief is overlijdt. Omdat jouw lichaam geen kindje kan dragen. Omdat je partner en jij niet langer een leven samen zullen leiden. Omdat je een diagnose krijgt die je gezondheid -en daarmee je huidige manier van leven- voorgoed aantast. Omdat je werkgever besluit dat jij wegbezuinigd wordt. Precies daar ontstaat rouw. De pijn van het onthechten, loslaten, afscheid nemen.

Hoe ga je om met verlies?

Verlies en rouw gaat over voelen. De pijn van het verlies herkennen én erkennen. Toegeven dat het misschien meer pijn doet dan je dacht. Zinnen als 'het is nu eenmaal zo', mag je soms even loslaten. Moet je soms loslaten, juist om ruimte te geven aan die pijn. Jij had je gehecht. Iets of iemand was voor jou belangrijk, had betekenis, gaf voldoening - en nu is alles anders. Dat raakt. Dat voel je, soms tot in het diepst van jouw zijn, jouw wezen. En dat proces wil ruimte. Erkenning. Het zoekt naar acceptatie van jou, acceptatie dat het in jouw leven aanwezig is, ook al is het tegen wil en dank.

En hoe ga je daarna om met verlies? Hoe maak je weer ruimte voor leven, en geef je tegelijk betekenis aan het verlies, aan de mens of wens die er niet langer is? In de verliescirkel neemt het geven van betekenis een belangrijke plaats in. Betekenis geven kan op vele manieren. Je hoeft niet je roer volledig om te gooien. Je hoeft niet je verhaal met de hele buitenwereld te delen. Dat mag allemaal wel, maar betekenis geven mag op jouw manier en kan in veel dingen zitten.

• Maak ruimte voor de mens of wens die je verloor, bijvoorbeeld door een gedenkhoekje of door spulletjes rondom je wens op een speciale plaats te bewaren.
• Verbind jouw dierbare aan iets moois. Denk aan mensen die een mooi initiatief beginnen uit naam van hun dierbare: een stichting, een webshop, een nieuw bedrijf, etc.
• Geef woorden aan het verhaal dat leidde tot jouw verlies, door je verhaal op papier te (laten) zetten.
• Doe dingen in je leven anders, juist vanuit je verlies. Wat vind je echt belangrijk? Wat doet ertoe voor jou? Dit kan in hele kleine dingen zitten. Vaker contact met bepaalde mensen. Meer je eigen keuzes maken en jóuw leven leiden. Een nieuwe opleiding. Ander werk. Her-ijk en herrijk je leven.

Juist door ruimte te maken voor rouw, voor de pijn die het afscheid inneemt, ontstaat er ook weer ruimte voor leven, hechten en liefhebben. 

Rouw is onlosmakelijk verbonden met liefde. Het liefhebben van je leven, van je lijf, van mensen om je heen. Rouw is onlosmakelijk verbonden met durven hechten en durven dromen. Maar júist die manier van liefhebben leidt ook tot een intense ervaring van leven, een rijk en krachtig leven. Misschien is leven het meervoud van lef. Het lef om te leven.