De rauwe emoties van rouw

Geen idee of je wel eens een puzzel van een stuk of 5000 stukjes in handen hebt gehad, maar stel je nu eens voor dat je zo'n doos met 5000 stukjes uit je handen op de grond laat vallen. Ze spatten alle kanten op.  Voor je op de vloer is het een chaos. Overal liggen losse stukjes. Van sommige stukjes herken je de kleur en weet je dat het 'ergens daarbij hoort'. Maar er zijn ook stukjes op de kop gevallen. Die lijken allemaal op elkaar. Net als al die stukjes met een bepaalde kleur. Sommige stukjes zitten gelukkig nog aan elkaar, die heb je misschien al eens aan elkaar gepuzzeld. 

Je begint aan de hele berg puzzelstukjes te trekken, gooit de hele berg op tafel en besluit met de puzzel bezig te gaan. Dat doe je niet in een uurtje. Ook niet in een dag. Elke keer als je de puzzel ziet, zoek je weer een paar stukjes uit de berg. Je begint bij de stukjes die al aan elkaar zitten. De stukjes die je makkelijk herkent. De hoekjes en de randjes. Maar dan komt het lastige deel: dat grote midden. Daar ligt nog een hele berg puzzelstukjes. 

Naarmate de tijd verstrijkt, vind je zo nu en dan totaal onverwacht nog een puzzelstukje. In de hoek. Onder de kast. Onder een dikke laag stof. Soms komen er zomaar ineens puzzelstukjes tevoorschijn. De ene keer lukt het om het puzzelstukje te plaatsen. De andere keer leg je het puzzelstukje vermoeid opzij. Je weet nog even niet wat je er mee moet. 

Verdriet, missen en heimwee

Je kunt je rouwproces wel een beetje vergelijken met die puzzel. Rouw kan een chaos aan emoties met zich meebrengen. Zoals ik al schreef: rouw is niet alleen verdriet. Dat is wel waar we rouw het meest mee associëren.  Alsof het één grote bak vol verdriet is. En ja, verdriet beslaat zeker een deel van die puzzelstukjes. Maar er is meer. Je voelt vaak zoveel meer en zoveel tegelijk.  Zo is rouw niet alleen verdriet, maar bestaat het ook uit missen. Uit het gevoel van geamputeerd zijn, niet meer jezelf. Een deel van jezelf kwijt zijn. Niet meer weten wie je nu precies bent, nu alles in je leven verschoven is. Rouw is ook een gevoel van heimwee. Terugverlangen naar toen alles nog 'heel' of 'goed' was. Terugverlangen naar samen zijn, op bezoek kunnen, vasthouden. Heimwee, soms ook vermengd met spijt of schuldgevoel, omdat je met terugwerkende kracht anders zou willen reageren, liefhebben, voelen, ervaren of nog dingen had willen zeggen.

Angst, boosheid en machteloosheid

Maar rouw is ook meer dan verdriet, missen, heimwee, melancholie of spijt. Want ergens tussen al die puzzelstukjes liggen misschien ook wel stukjes boosheid. Mogelijk aan de oppervlakte, maar misschien ook diep verborgen onder de berg emoties en gevoelens. Of het is een van de stukjes die je pas later terugvindt. Rouw komt soms dwars door je leven banjeren. En dat terwijl jij misschien net aan het bouwen was. Jullie net samen zouden gaan genieten van... Dus kun je bijvoorbeeld boosheid ervaren, omdat het anders had moeten lopen. Of boosheid omdat iemand jou verlaten heeft. Om keuzes die mensen om je heen gemaakt hebben. Boosheid op jezelf, omdat je ergens op de weg anders had willen handelen. Op het universum, God of de hele maatschappij. Op allerlei vlakken kan er sprake zijn van stukken boosheid. Ook deze stukken horen in de puzzel, in het geheel. Ze hoeven niet weggeveegd te worden onder het tapijt, niet verstopt te worden onder een laag stof.

Hetzelfde geldt voor machteloosheid. Machteloosheid, omdat je de situatie niet kunt veranderen. Machteloosheid, omdat je niet kunt voorkomen dat anderen in je omgeving nu ook pijn en verdriet ervaren en jij niets kunt doen om dat op te lossen. Machteloosheid, omdat je die rouw maar in je maag gesplitst krijgt en niet weet wat je er mee moet. 

En ook angst kan een deel van die puzzelstukjes in beslag nemen. De angst van alleen zijn. De angst om meer verliezen door te moeten maken. Angst om kwetsbaar te zijn. Je open te stellen voor het leven en de liefde. Want openstellen is risico op verliezen. Angst om te voelen. Angst om overspoeld te raken. Angst om te leven. Angst om lief te hebben.

Rouw bestaat uit een wirwar van gevoelens en emoties

Vreugde, plezier en blijdschap

Maar rouwen en de hele periode van rouw in je leven verweven, bestaat niet alleen uit verdriet, missen, heimwee, angst, boosheid, machteloosheid en som maar op wat er allemaal bij jou boven komt borrelen. Want terwijl je dat hele scala aan emoties ontwart, ontstaat er ook weer ruimte voor leven. Hoor je jezelf misschien ineens lachen. Of heb je júist in die eerste weken waarin alles open ligt en aan de oppervlakte ligt een bijzonder gevoel voor (zwarte) humor, om licht en lucht te brengen in alles wat je ervaart. Daar kan je hoofd van alles van vinden. En toch is het heel normaal. Ook in dat hele scala aan emoties en gevoelens is het mogelijk om zaken als vreugde en blijdschap te ervaren. Die hele berg puzzelstukjes bestaat niet alleen uit donkere stukjes. Het is een rijk gekleurd geheel, met donkere stukjes, lichte stukjes, felgekleurde stukjes, pasteltinten. Alles passeert de revue. In die hele berg met stukjes liggen ook alle stukjes vol mooie herinneringen, liefdevolle momenten, grappige momenten en leuke anekdotes.

Jouw rouw is uniek

Het helpt om al die losse puzzelstukjes te onderzoeken en te benoemen. Zo krijg je grip op de hele brij aan gevoelens. Zie je dat de stukjes niet één grote massa vormen, maar van elkaar verschillen. Dat er af en toe stukjes zijn waarvan je geen flauw idee hebt wat je er mee moet, tot ze op een dag op hun plek vallen.

Rouwen is geen puzzel die je even legt, waarna je weer doorgaat. Nee, het is een puzzel waar je soms misschien (bewust) langsheen loopt, die je op momenten links laat liggen. Om vervolgens op andere momenten juist veel tijd en energie kwijt te zijn in het bij elkaar rapen van al die stukjes en het puzzelen zelf. Passen, meten, ontdekken hoe het nu voor jou precies in elkaar steekt.

De puzzel is er. Die kun je niet negeren. Ja, je kunt je huis uit gaan, maar je weet dat de puzzel op je wacht. Je weet dat de puzzel pas weer verder komt als jij er aandacht en zorg aan besteed. Je kunt de losse stukjes in een doos stoppen en de doos onder je bed schuiven, maar op de momenten dat jij in je bed kruipt, ben je je vaag bewust van de aanwezigheid van die doos met stukjes. 

Deze puzzel heeft geen einddatum. Het is niet op een bepaalde dag klaar. En misschien voor jou ook wel. Heb je een plaatje bij elkaar gepuzzeld dat in jou ogen klopt. 'Compleet' is. Tot je na jaren weer een stukje tegenkomt en tot je verrassing merkt dat het toch nog bij die ene puzzel hoort, waarvan je dacht dat ie af was. En het mooie? Dan hoef je niet opnieuw te beginnen. Dan mag je het stukje gewoon even vasthouden, om het vervolgens op zijn plek te leggen.