Hoe lang duurt rouw?

Foto: Stockfoto

Bovenstaande casus staat niet op zichzelf. Deze dame is niet de enige die deze frustratie, deze gevoelens ervaart. Sterker nog: in bijna elk traject komt dit een keer aan de orde. Zeker als mensen al iets 'verder' op weg zijn in de tijd. Samen nemen we dan het rouwproces onder de loep. Want wat is normaal? En wat voor jou geldt, geldt dat dan automatisch ook voor mij?

We pluizen de rouw stapje voor stapje uit. Vaak ontdekken we een hele lading aan belemmerende overtuigingen. Ideeën die je je eigen hebt gemaakt onderweg. We maken onszelf (en daarmee elkaar) heel wat wijs als het over rouw gaat. Dat na een aantal maanden het ergste verdriet wel geweest is. Sowieso na dat eerste jaar. Als dat maar voorbij is... We houden ons voor dat ons verdriet minder erg is dan dat van die ander. Jouw vader heeft ten slotte een mooi leven geleid. Die ander is niet alleen een kind kwijtgeraakt, maar ook een partner. We gooien er allerlei bagatelliserende gedachten overheen. De leedlat die we een ander niet willen horen gebruiken, gebruiken we maar al te vaak voor onszelf.

Wat is normaal in een rouwproces?

Maar wat is dan normaal in een rouwproces? Er is een heleboel normaal. Wat we in de rouwcoaching doen is eerst eens kijken wat er nu precies aan de hand is. Waar zit je verdriet? Welke pijn wil gezien worden? Wat vind je daar zelf van? Hoe reageert je omgeving? En wat vind jij dáár dan weer van? Wat heb je nodig? Welke stappen zou je willen zetten?

Bij de dame hierboven deden we wat ik vaak met mensen doe: een stift pakken en de weg van rouw in beeld brengen. Ergens aan het begin van die route zit het verlies van die dierbare ander. Welke weg heb je daarna al afgelegd? Hoe zat je erbij in die eerste maanden? Wat deed je? En hoe is dat nu? Heel vaak raken we daar al een belangrijke kern: daar vonden we het 'normaal' dat we er een tijdje af lagen. Daar vonden we het normaal dat we bij het minste of geringste in tranen uitbarstten. Er was ten slotte een groot gat geslagen in ons leven en ruimte geven aan die emoties leek sociaal geaccepteerd, maar vooral ook door jezelf geaccepteerd. In dat eerset begin waren we gewend aan die snottebellen achter onze oren. Wisten we dat waterproof mascara heus niet bestand was tegen zoveel verdriet. Maar nu... nu zouden die snottebellen toch wel over moeten zijn? Zou de mascara weer moeten blijven zitten?

Onze innerlijke criticus en rouw

Soms komen reacties ook daadwerkelijk terug uit onze omgeving. Vinden anderen er iets van dat we nog verdriet ervaren. Dat we er 'niet steeds weer over moeten beginnen'. Dat is absoluut waar. Maar veel oordelen zitten ook al in onszelf. Of we trekken ons die reacties uit de omgeving dusdanig aan dat we denken dat er inderdaad iets mis is. Bevestigd onze omgeving dat wat we diep van binnen zelf ook vinden. Bij dat bord komen we vaak als vanzelf bij die innerlijke criticus. Dat stemmetje in ons dat van alles vindt. Dat commentaar levert op ons verdriet. Daar bij dat bord ontdekken mensen dat ze het in die eerste maanden vaak zélf niet erg vinden dat ze huilen, het geaccepteerd vinden dat ze ergens in tranen uitbarsten. Dat is in die eerste periode nog een hele normale reactie. 

Als we jouw weg in beeld brengen, kom je erachter dat je al heel veel stappen vooruit hebt gezet. In die eerste periode was werken of een sociaal leven oppakken misschien heel ingewikkeld. Kostte dat eindeloos veel energie. Was de supermarkt een ware uitputtingsslag. Nu, een tijd verder op de weg, doe je zelf weer boodschappen. Werk je misschien weer volledig. Heb je sporten, hobby's of je sociale leven misschien weer opgepakt. Maar man, wat ben je soms moe. En dan komt óók dat verdriet nog emmeren en om aandacht vragen. Als we zo terugkijken... dan is er toch echt een verschil. Heb je al stappen gezet. En vanaf dat punt kunnen we ook vooruitkijken. Zien dat je niet eeuwig stilstaat. Dat je al zoveel stappen hebt gezet. En dat je dat laatste stuk van die route ook gaat lopen. Op jóuw manier. 

Recht hebben op verdriet

De vraag die zich dan ook ten diepste schuilhoudt achter de vragen 'Hoe lang duurt rouw?' en 'Is mijn rouw wel normaal?' is eigenlijk een andere vraag. Die vraag gaat niet over de houdbaarheidsdatum van rouw. Die vraag gaat over het recht op verdriet. Hoe lang heb ik recht op verdriet? Hoe lang geef ik mezelf toestemming om te rouwen? Hoe lang geef ik mezelf toestemming dat verdriet zich kan aandienen, zonder dat ik dat veroordeel? 

Dus als je weer eens tegen die gedachten aanloopt, je gefrustreerd raakt, oordelen door je hoofd razen die roepen dat het nu wel over moet zijn, het niet normaal is dat je nu nog zo'n last hebt, dat je ten slotte ook het leven weer op moet pakken, dat anderen het sneller doen... Vraag het je dan eens af: geef ik mezelf nog recht op verdriet? Omdat ík pijn ervaar. Omdat ík het verlies nog voel. Omdat ík het zo graag anders had gezien. Omdat ík ons zoveel meer tijd had gegund samen. Omdat ík me nog die vader of moeder had gegund. Ons tijd had gewenst. Omdat ik me nog een heel leven met mijn partner had gegund. Omdat ik mijn kinderen hun andere ouder had gegund. Omdat ík ons dat kindje in het gezin had gegund. En vooral: omdat er nog zo eindeloos veel liefde te delen was. En juist daarom mag je rouwen. Het verdriet toestaan. Ook na drie jaar. Of na vijftien jaar. Of na veertig jaar. Op missen zit geen houdbaarheidsdatum. Op liefde ook niet. En precies daarom blijft het verlies voelbaar. Ook na jaren. Want rouwen is doodnormaal.

Gaat rouwen ooit echt over?

Het verlies verdwijnt niet. De liefde die je voor de ander voelt verdwijnt niet. Daarmee zou je kunnen zeggen dat rouw ook nooit helemaal verdwijnt. Ook na jaren kan zich nog (weer) verdriet of pijn aandienen, kan het missen ineens weer zo voelbaar zijn. Maar tegelijk verandert jouw reactie op dat verlies doorgaans wel. Verandert het palet aan ervaringen en gevoelens rondom dat verlies. 

Het verlies gaat langzaam bij je leven horen. Je groeit eromheen. Neemt het in je op. Het verlies maak je niet ongedaan. Jij wordt niet weer de persoon die je was voor dat verlies. Dat zou ook vreemd zijn. Daarmee zou het verliezen van die ander -en daarmee het bestaan van die ander- verdwijnen. Wél kan het langzaam inslijten. In jouw leven opgenomen worden. In je hart. In je zijn. In elke vezel van je lijf.

Het houden van, de liefde voor die ander, die verdwijnt nooit. Die zal van tijd tot tijd aandacht vragen. Dat betekent niet dat jij niet op een nieuwe manier gelukkig mag leren zijn. Dat jij nu misschien wel juist alles uit het leven wil halen. Of bepaalde dingen niet meer doet. Jij mag een nieuwe jij worden, mét dat verlies als onderdeel van jou. Het heeft je geraakt. Gevormd. En je neemt het mee. En dus zul je zo nu en dan die rouw ervaren. Omdat er zoveel liefde was.